Wirusy komputerowe: Czym są, jak działają i jak uniknąć infekcji?

Wirus komputerowy to jedno z najpoważniejszych zagrożeń czyhających na użytkowników komputerów. Może wyrządzić poważne szkody w systemie, a także doprowadzić do utraty cennych danych – w tym bankowych. Warto wiedzieć, czym dokładnie są wirusy i jak się przed nimi chronić.

Wirus komputerowy to rodzaj złośliwego oprogramowania (malware), które potrafi się replikować i infekować kolejne pliki oraz systemy bez wiedzy użytkownika.

Jego głównym celem jest wyrządzenie szkód – uszkodzenie plików, kradzież danych, spowolnienie działania komputera lub smartfona, a nawet całkowite zablokowanie systemu. Ofiarami wirusów padają często „zwykli użytkownicy” nowoczesnych technologii. Nie zdają sobie bowiem sprawy z niebezpieczeństwa i czują się bezpiecznie w sieci. Nikt nie podejrzewa, że może stać się celem.

Wirusy komputerowe rozprzestrzeniają się najczęściej poprzez zainfekowane pliki: dokumenty, programy, a nawet wiadomości e-mail. Kiedy zostają uruchomione, wirus aktywuje się i zaczyna infekować kolejne elementy systemu. Może też próbować wysyłać swoje kopie na inne komputery, np. poprzez pocztę elektroniczną.

Istnieje wiele różnych rodzajów wirusów komputerowych, które mają różny sposób działania, a także wprowadzają inne typy zmian. Do najpopularniejszych należą:

● wirusy gnieżdżące – to rodzaj złośliwego oprogramowania, które lokuje się na twardym dysku komputera, stopniowo niszcząc jego zawartość i uniemożliwiając użytkownikowi dostęp do danych;
● wirusy pasożytnicze – infekują pliki na komputerze ofiary, modyfikując ich strukturę i wykorzystując do dalszego rozprzestrzeniania się, podobnie jak pasożyt w przyrodzie;
● wirusy wieloczęściowe – składają się z kilku modułów infekujących różne obszary systemu, co utrudnia ich wykrycie i usunięcie;
● wirusy polimorficzne – zmieniają swój kod przy każdej infekcji, utrudniając wykrycie przez programy antywirusowe szukające charakterystycznych fragmentów kodu;
● wirusy towarzyszące – tworzą kopię zainfekowanego pliku z kodem wirusa, a następnie modyfikują kolejność uruchamiania, tak aby przy próbie uruchomienia oryginalnego pliku bez rozszerzenia, najpierw aktywował się wirus;
● wirusy BIOS-owe – złośliwe oprogramowanie, które infekuje BIOS (podstawowy system wejścia/wyjścia) komputera, powodując nieprawidłowe działanie lub uniemożliwiając uruchomienie systemu;
● makrowirusy – ich celem są podstawowe funkcje komputera, mogą np. zmieniać funkcjonalność poszczególnych klawiszy klawiatury.

Jak wynika z raportu Santander Consumer Banku „Polaków Portfel Własny. Polacy w sieci” aż 36% ankietowanych spędza codziennie 3 lub 4 godziny swego czasu wolnego w internecie. W top 3 wirtualnych aktywności mamy sprawdzanie wiadomości z Polski i ze świata, rozrywka (np. oglądanie filmów lub słuchanie muzyki), a także korzystanie z bankowości internetowej. Wysoko znajdują się również media społecznościowe oraz zakupy online. Niestety, nie są tak bezpieczne miejsca, jak może się wydawać.

Nie każdy użytkownik sieci ma świadomość, że jego zachowanie może prowokować ataki złośliwym oprogramowaniem. Najłatwiejszym sposobem na zainfekowanie komputera czy urządzenia mobilnego wirusem jest kliknięcie w złośliwy link lub otwarcie zainfekowanego załącznika w e-mailu. Cyberprzestępcy często wykorzystują techniki inżynierii społecznej, aby skłonić użytkowników do wykonania tych działań, np. poprzez wysyłanie wiadomości, które wyglądają na wiarygodne, ale pochodzą od nieznanych nadawców lub podszywają się pod zaufane instytucje (np. bank).

Inną możliwością zainfekowania jest pobieranie oprogramowania z niepewnych źródeł internetowych, które mogą zawierać złośliwe oprogramowanie, w tym wirusy, trojany czy programy szpiegujące. Użytkownicy mogą również nieświadomie zainfekować swój system, korzystając z nieaktualnego oprogramowania lub systemu operacyjnego, które nie są już wspierane przez producentów i są podatne na ataki.

Skutki zainfekowania systemu wirusem komputerowym mogą być bardzo poważne. W zależności od typu wirusa i skali infekcji, konsekwencje obejmują:

● utratę ważnych danych, takich jak dokumenty, zdjęcia czy dane osobowe, co może mieć dotkliwe skutki dla użytkownika prywatnego lub firmy;
● wirus może również spowodować spowolnienie lub destabilizację pracy systemu, utrudniając lub uniemożliwiając korzystanie z komputera;
● niektóre złośliwe oprogramowanie może nawet doprowadzić do całkowitego zablokowania systemu, co wiąże się z koniecznością ponownej instalacji i utratą niezapisanych danych;
● wirus może posłużyć do kradzieży poufnych informacji, takich jak hasła do kont bankowych czy dane osobowe, narażając użytkownika na straty finansowe lub wykorzystanie jego tożsamości;
● zainfekowany komputer może też być wykorzystywany do rozsyłania spamu lub atakowania innych systemów bez wiedzy właściciela.
W skrajnych przypadkach, skutki infekcji wirusowej mogą prowadzić nawet do poważnych problemów prawnych, jeśli zainfekowane urządzenie zostanie wykorzystane do nielegalnych działań.

Aby uniknąć infekcji wirusem komputerowym, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad bezpieczeństwa:

● korzystać z aktualnego programu antywirusowego i regularnie skanować system;
● nie otwierać załączników z podejrzanych wiadomości e-mail;
● nie pobierać plików z niezaufanych źródeł w internecie;
● regularnie aktualizować system operacyjny i używane programy, by usuwać ewentualne luki bezpieczeństwa;
● nie korzystać z nośników USB nieznanego pochodzenia;
● uważać na wszystkie nietypowe zachowania systemu, które mogą wskazywać na infekcję.

Jeśli komputer został zainfekowany wirusem, najlepiej jak najszybciej odłączyć go od sieci, aby uniemożliwić dalsze rozprzestrzenianie się złośliwego oprogramowania. Następnie należy uruchomić pełne skanowanie programem antywirusowym. W przypadku poważnej infekcji, która uszkodziła pliki systemowe, konieczne może być ponowne zainstalowanie systemu operacyjnego. Warto wcześniej wykonać kopię zapasową ważnych danych (o ile nie są one również zainfekowane).

Wirusy komputerowe to poważne zagrożenie, które może wyrządzić użytkownikowi wiele szkód – od utraty danych po całkowite zablokowanie systemu. Dlatego tak ważna jest odpowiednia profilaktyka, w tym korzystanie z programu antywirusowego, usuwanie podejrzanych plików i regularne aktualizowanie oprogramowania. Przestrzegając podstawowych zasad bezpieczeństwa i zachowując czujność, można znacząco zmniejszyć ryzyko infekcji wirusem komputerowym i uniknąć przykrych konsekwencji. Warto poświęcić czas na odpowiednie zabezpieczenie swojego komputera.

Źródła:

● https://www.santanderconsumer.pl/gfx/santander/userfiles/_public/o_banku/raport_ppw_polacy_w_sieci.pdf
● https://bezpiecznyinternet.edu.pl/co-to-jest-wirus-komputerowy-i-jak-dziala/
● B. Rudzki, P. Modzelewski, Rodzaje wirusów komputerowych, [w:] „hakin9”, nr 5/2006, s. 55-63 (dostęp online)
● M. Pałęga, D. Wojtyło, M. Salwierak, W. Kulma, M. Knapiński, Bezpieczeństwo teleinformatyczne jako element kompleksowej ochrony informacji, [w:] „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa”, t. 1, 2013 (dostęp online)